Mối quan hệ của luật thương mại và luật dân sự là gì?

1- Quan hệ giữa Luật Thương mại và Luật Dân sự

Dù hiểu từ góc độ một ngành luật hay lĩnh vực pháp luật thì giữa Luật Dân sự và Luật Thương mại cũng chỉ có sự độc lập tương đối và giữa chúng tồn tại mối quan hệ giữa luật chung và luật riêng. Luật Thương mại và Luật Dân sự đều điều chỉnh các quan hệ tài sản hình thành trên cơ sở quyền tự do thỏa thuận của chủ thể, đồng thời, đều quy định về tư cách chủ thể (của tổ chức, cá nhân) trong các giao dịch đó. Trên cơ sở các quy định chung của Luật Dân sự, Luật Thương mại quy định bổ sung hoặc chi tiết hoá phù hợp với đặc thù của giao dịch thương mại có mục đích sinh lợi và đặc thù của các chủ thể là thương nhân – những tổ chức, cá nhân lấy hoạt động thương mại làm chức năng chính và lấy yếu tố sinh lợi là mục đích cơ bản hàng đầu.

Trong mối quan hệ với Luật Dân sự, Luật Thương mại là luật riêng, cụ thể là: “các quy định của pháp luật thương mại có ý nghĩa bổ sung hoặc cụ thể hoá các quy định của pháp luật dân sự. Phương pháp xây dựng pháp luật theo mô hình này đã có nguồn gốc từ xa xưa (lex specialis và lex generalis). Trong quá trình áp dụng, luật riêng bao giờ cũng được áp dụng trước, đối với những vấn đề mà luật riêng không điều chỉnh thì áp dụng các quy định của luật chung”.[14] Hiện nay, nguyên tắc này được thể hiện khá rõ nét trong pháp luật Việt Nam. Điều 4 Luật Thương mại năm 2005 quy định nguyên tắc áp dụng Luật Thương mại và pháp luật có liên quan, theo đó, hoạt động thương mại phải tuân theo Luật Thương mại và pháp luật có liên quan. Nếu hoạt động thương mại không được quy định trong Luật Thương mại và trong các luật khác thì áp dụng quy định của Bộ luật Dân sự.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về Sáp nhập và Mua bán doanh nghiệp (M&A) của Công ty Luật TNHH Everest

Mối quan hệ giữa Luật Thương mại và Luật Dân sự trong pháp luật Việt Nam thể hiện thông qua những khía cạnh cơ bản như sau:

(a) Nghĩa vụ hợp đồng:

Bộ luật Dân sự là văn bản quy định về nghĩa vụ và hợp đồng, không có sự phân biệt chủ thể (kinh doanh hay không kinh doanh) và mục đích (lợi nhuận hay phi lợi nhuận) trong quy định về hợp đồng dân sự. Luật Thương mại khi quy định về hoạt động thương mại, chủ yếu chỉ quy định các quyền và nghĩa vụ của các bên trong giao dịch thương mại. Không quy định các vấn đề pháp lý về hợp đồng như giao kết hợp đồng, hiệu lực của hợp đồng, đảm bảo ký kết và thực hiện hợp đồng… Những vấn đề này sẽ thực hiện theo các quy định của Bộ luật Dân sự.

(b) Đối tượng áp dụng:

Bộ luật Dân sự quy định về cá nhân, pháp nhân, năng lực pháp luật, năng lực hành vi, uỷ quyền và đại diện, chấm dứt pháp nhân… Pháp luật thương mại quy định quy chế thương nhân dành cho tổ chức và cá nhân kinh doanh. Bên cạnh các quy định riêng này của Luật Thương mại, các quy định chung của Luật Dân sự vẫn có hiệu lực áp dụng với mọi tổ chức, cá nhân, bao gồm cả tổ chức, cá nhân kinh doanh.

(c) Phương thức giải quyết tranh chấp

Do bản chất chung của các giao dịch thương mại và giao dịch dân sự đều hình thành, thay đổi, chấm dứt trên cơ sở thoả thuận, tự nguyện, tự do ý chí, nên việc giải quyết tranh chấp thương mại, tranh chấp dân sự tại Toà án đều thực hiện theo thủ tục tố tụng quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự. Bên cạnh đó, Luật Thương mại quy định thêm một số phương thức giải quyết tranh chấp thương mại ngoài Tòa án, đáp ứng yêu cầu khác nhau của các thương nhân có tranh chấp trong hoạt động thương mại, đó là giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại, giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng, hoà giải thương mại…

Xem thêm: Dịch vụ pháp chế doanh nghiệp thuê ngoài (luật sư nội bộ) của Công ty Luật TNHH Everest

2- Luật Thương mại Việt Nam và Luật Thương mại quốc tế

Cùng chung cái “gốc” là Luật Thương mại – điều chỉnh các quan hệ thương mại, diễn ra chủ yếu giữa các thương nhân, khái niệm Luật Thương mại Việt Nam và Luật Thương mại quốc tế được sử dụng khá phổ biến với sự phân biệt: Luật Thương mại quốc tế là lĩnh vực pháp luật thương mại chuyên sâu, gồm tổng thể các quy tắc và quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ thương mại có yếu tố nước ngoài, bao gồm quan hệ thương mại hàng hoá, thương mại dịch vụ, thương mại đầu tư và thương mại liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ. Luật Thương mại Việt Nam gồm các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ thương mại diễn ra chủ yếu giữa các thương nhân trong nước. Tuy nhiên, việc xác định nguồn của Luật Thương mại quốc tế là pháp luật quốc gia, điều ước quốc tế, tập quán quốc tế cho thấy, Luật Thương mại quốc tế cũng bao gồm tổng thể các quy định do nhà nước Việt Nam ban hành hoặc thừa nhận. Do đó, việc phân biệt Luật Thương mại Việt Nam và Luật Thương mại quốc tế rõ ràng chỉ mang tính tương đối và chủ yếu chỉ có ý nghĩa trong nghiên cứu và đào tạo luật.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư hợp đồng của Công ty Luật TNHH Everest

3- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết “Mối quan hệ của luật thương mại và luật dân sự là gì?” được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết “Mối quan hệ của luật thương mại và luật dân sự là gì?” có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.